Dzisiejszym użytkownikom rowerów łańcuch wydaje się równie ważnym elementem ich pojazdu jak koła, pedały, czy inne podzespoły. W rzeczywistości rower przez długie dziesięciolecia nie znał tego wynalazku. Rowery naszych prapradziadków, śmieszące nas dziś welocypedy, owszem posiadały dwa koła, ale napędzane były bezpośrednio przez pedały przytwierdzone do osi największego z nich. Pierwszy łańcuch pojawił się dopiero w roku 1873 i początkowo napędzał również przednie koło. Dopiero pod koniec XIX wieku skonstruowano rower, w którym łańcuch napędza tak jak we współczesnych rowerach koło łańcucha:Łańcuch rowerowy składa się z zestawu wewnętrznych i zewnętrznych ogniwek. Każde z nich zbudowane jest z dwóch równoległych blaszek o specjalnym kształcie, z wyciętymi otworami. Każda para blaszek ogniw jest ściśle połączona ze sobą za pomocą sworznia. Sworznie przechodzą przez otwory w blaszkach wewnętrznych i opierają się na zagiętych do środka kołnierzach. Na zewnątrz kołnierzy lub tulejek osadzona jest swobodnie obracająca się rolka. Promień zewnętrzny rolki jest taki jak zęby w zębatkach rowerowych. Sworznie na końcach są w procesie produkcji lekko rozkute, dzięki czemu cała konstrukcja nie ulega rozpadnięciu. Rozkucie nitów jest minimalne a konstrukcja łańcucha rowerowego zapewnia sztywność w płaszczyźnie prostopadłej do osi nitów. Łańcuch podlega głównie obciążeniom rozciągającym, stąd też przy łańcuchach o dużym przebiegu kilometrów można zauważyć lekkie wyciągnięcie w stosunku do łańcucha łańcuchów:Do różnych grup osprzętu są dostosowane różne rodzaje łańcuchów rowerowych. Nie oznacza to jednak, że jednej grupie odpowiada dokładnie jeden łańcuch. Na szczęście typów łańcuchów jest mniej niż grup osprzętu, czyli ten sam łańcuch jest odpowiedni dla np. trzech grup sprzętowych. Blaszki łączące sworznie łańcucha mogą być zupełnie płaskie, jak w przypadku łańcuchów przeznaczonych do napędów jednobiegowych lub w przypadku napędów wielorzędowych (z przerzutkami zewnętrznymi), zwykle są odpowiednio ponacinane, przeszlifowane, by ułatwić zmianę potentata w dziedzinie produkcji i dystrybucji komponentów rowerowych - Shimano - pod względem dopasowania do kasety dzielimy na UniGlide (UG), gdzie wierzchołki koronek kasety są skręcone, HyperGlide (HG), w których koronki kasety są ponacinane z jednej strony, oraz InterGlide (IG) gdzie koronki kasety są ponacinane z dwóch stron. UG stosuje się do niskich grup komponentów, natomiast HG i IG jest obecnie powszechnie stosowane w pozostałych wyższych grupach sprzętowych. W przypadku łańcuchów rowerowych firmy Sram ta kategoryzacja przebiega wg normy PowerGlide (PG), gdzie zęby koronek charakteryzują się specjalnymi profilami i nacięciami ułatwiającymi redukcję biegu, czyli zmianę na większą zębatkę. W nowszej i zmodyfikowanej wersji PG, czyli PowerGlide II, nacięcia na zębatkach są ze sobą zsynchronizowane, co zapewnia również płynne zmiany wielu przełożeń naraz. System PG jest w pełni kompatybilny z rozwiązaniem typu HG stosowanym przez kolei inny producent komponentów do napędów rowerowych Compagnolo stosuje kategoryzacją wg normy EXA-Drive. Wprowadzony w 1994 roku w systemach zbudowanych na kasetach 8-rzędowych w roku 2000, wraz z pojawieniem się węższych i nieco inaczej zbudowanych kaset 10-rzędowych, światło dzienne ujrzała modyfikacja systemu pod nazwą Ultra-Drive. Początkowo system był łudząco podobny do Shimano-wskiego HG, ale wkrótce Campagnolo zmieniło kształt i uprościło nacięcia, by nie wejść w konflikt prawny z Shimano. Na szczęście, jeśli chodzi o długość ogniw, producenci podzespołów rowerowych przyjęli jeden standard - około pół cala 1/2"mierzone pomiędzy kolejnymi sworzniami. Teoretycznie istnieją łańcuchy o ogniwach o długości 1", ale w praktyce nie mają przypadku szerokości ogniw łańcucha mamy nieco bardziej skomplikowaną sprawę i mierzy się to dwojako (wartości podawane są w calach):- szerokość wewnętrzna - między blaszkami ogniwa- szerokość zewnętrzna - długość sworznia (pinu)Szerokość wewnętrzna:Podział łańcuchów ze względu na szerokość wewnętrzną ogniw uzależniony jest od tego, do jakiego rodzaju napędu chcemy zastosować łańcuch. Jeżeli ma on pracować w napędzie od 5- do 8-rzędowego, stosujemy łańcuch o szerokości 3/32". Dla napędu 9 do 11 rzędów stosujemy łańcuchy węższe o szerokości 11/128", natomiast dla napędów jednorzędowych stosowane są łańcuchy o szerokościach 1/8" oraz 3/16". Szerokość zewnętrzna:Podział ze względu na szerokość zewnętrzną ogniw to kolejne kryterium doboru łańcucha do naszego roweru. W tym przypadku dla napędów o większej ilości rzędów zębatek stosuje się łańcuchy bardzo wąskie 5,5 mm (dla napędów 11 rzędowych), natomiast dla napędów o mniejszej liczbie zębatek stosuje się łańcuchy o szerokościach większych nawet do 9,2 mm (dla napędów 1-rzędowych). Pomiędzy tymi dwiema wartościami granicznymi producenci szczegółowo określają, jaki łańcuch zastosować do określonego napędu (uzależnione od liczby zębatek w układzie napędowym tylnego koła).Generalnie rzecz ujmując wyróżniamy dwa podstawowe kryteria wyboru łańcucha: liczbę przełożeń oraz klasa osprzętu (komponentów). Konserwacja i higiena łańcucha:Dlaczego powinniśmy dbać o łańcuch naszego roweru? To on przekłada siłę naszych mięśni na koło. Jego rozciągnięcie powoduje uszkodzenie zębatek, co prowadzi do niedokładnej pracy napędu a tym samym pogarsza komfort i zabiera przyjemność z jazdy. Właśnie dlatego wymaga on szczególnej uwagi. Łańcuch musi być regularnie konserwowany, inaczej żywotność układu napędowego staje się mocno zagrożona. Poza tym, ciężko pracując, zasługuje z naszej strony na odrobinę wpływ na trwałość i żywotność napędu naszego roweru mają warunki, w jakich pracuje łańcuch. Czysty i nasmarowany zużywa się powoli, brudny - bardzo szybko. Bardzo istotną zasadą określającą sposób przedłużenia żywotności łańcucha jest to, by nie smarować brudnego, gdyż olej zmieszany z zanieczyszczeniami ułatwia im penetrację wewnętrznych elementów. Można to zrobić jedynie w skrajnych przypadkach, gdy nie mamy możliwości wyczyszczenia łańcucha, ale niezwłocznie w pierwszej możliwej chwili należy dokładnie wymyć łańcuch wraz z pozostałymi elementami napędu i ponownie go zakonserwować. Przed rozpoczęciem konserwacji łańcuch należy dokładnie oczyścić i wypłukać. Najtańszą i zarazem najskuteczniejszą metodą jest zanurzenie go w butelce z naftą lub innym produktem ropopochodnym, który bardzo dobrze penetruje i odtłuszcza. W tym celu należy zdjąć łańcuch z roweru, umieścić go w butelce i energicznie nię wstrząsać aż do chwili, gdy uznamy, że łańcuch jest czysty. Po wyjęciu z butelki, łańcuch płuczemy i pozostawiamy do wysuszenia. Z uwagi na potrzebę rozłączenia łańcucha, bardzo przydatne w tej metodzie są specjalistyczne ogniwka zwane spinkami lub tzw. skuwacz do łańcucha rowerowego. Dostępne są również środki lub przyrządy (maszynki) do czyszczenia łańcucha bez potrzeby zdejmowania go z roweru, jednak ich skuteczność jest przypadku smarowania łańcucha można spotkać się z dwiema szkołami. Pierwsza głosi, że można użyć dowolnego oleju o małej lepkości, np. oleju do pił łańcuchowych. Druga z kolei skłania się do stosowania specjalnych środków smarujących i penetrujących przeznaczonych do konserwacji łańcuchów rowerowych. Z naszych doświadczeń w jeździe na rowerach w bardzo różnych, niejednokrotnie ekstremalnych warunkach wynika, że profesjonalne środki konserwujące, których przeznaczeniem jest dbanie o jakość łańcucha naszego roweru zdecydowanie lepiej spełniają swoją rolę niż zwykły olej maszynowy. Współczesne środki konserwujące mają o wiele lepsze właściwości smarujące, penetrujące i są odporniejsze na przywieranie zanieczyszczeń. Producenci profesjonalnych preparatów stosownie do warunków, w jakich pracuje nasz rower oferują dedykowane grupy produktów i najlepiej dobierać je odpowiednio do warunków, w których jeździmy - suchych lub mokrych. Tak np. jeżdżąc na rowerze w warunkach niskiej wilgotności a dużego zapiaszczenia powinniśmy stosować inne preparaty smarujące niż użytkując rower w warunkach dużej wilgotności, np. po deszczu. Smarowanie łańcucha najłatwiej jest przeprowadzić na łańcuchu założonym na rowerze. Preparat zakraplamy od góry na rolki dolnego przebiegu łańcucha. Po nasmarowaniu całej długości łańcucha, ustawiamy przerzutki tak, by znalazł się on na najmniejszych zębatkach z przodu i z tyłu i obracamy korbami do tyłu przez kilkadziesiąt sekund, do momentu, aż środek konserwujący dobrze spenetruje wnętrze łańcucha. Przed jazdą warto jeszcze przetrzeć łańcuch z zewnątrz szmatką, by nie zbierał niepotrzebnie zanieczyszczeń. Kiedy czyścić łańcuch w naszym rowerze?W zasadzie jak najczęściej, a już na pewno po każdej jeździe w warunkach mokro-błotnistych. Trzeba jednak pamiętać, że czyścić należy bardzo dokładnie - zakonserwowanie i nasmarowanie niedokładnie umytego łańcucha przynosi dużo więcej szkody niż pożytku. Zaniedbany i źle konserwowany łańcuch szybko się zużywa i wyciąga. Ponadto niedokładnie i byle jak zakonserwowany łańcuch w niedalekiej perspektywie czasu ma zdecydowany wpływ na szybkość zużywania się pozostałych elementów napędu. W dalszej kolejności szybszemu zużyciu ulegną zębatki oraz kaseta (wielotryb), a ich wymiana - szczególnie w przypadku wyższych grup osprzętu - to już kosztowna sprawa. Pamiętajcie zatem, że o łańcuch troszczyć się warto, nawet jeśli bardzo nam się nie chce i w tym przypadku idealne zastosowanie ma przysłowie "kto dobrze smaruje ten jedzie ..."Powyższe porady zostały opracowanie na podstawie własnych doświadczeń oraz informacji zaczerpniętych z Portalu także artykuł: pt. "Jak przygotować rower do nowego sezonu"Więcej tematów technicznych znajdziesz w dziale porad rowerowych.